Bina Elektrik Tesisatı, bir binada elektrikle çalışan tüm sistemlerin çalışması için oluşturulan tesisatların tamamını kapsar. Bu tesisatlar arasında, aydınlatma tesisatı, zayıf akım tesisatı, priz devreleri vb. bulunmaktadır.
Aydınlatma tesisatı, iç veya dış ortamların aydınlatılması için oluşturulan, pano da sigortalardan başlayarak, iletken, anahtar, armatür gibi ürünleri içerisinde barındıran tesisatlardır.
Zayıf akım tesisatı, tesislerde ziller, kapı otomatikleri, tv antenleri gibi priz ve aydınlatmalara göre daha az akım çeken tesisatlardan oluşmaktadır.
Priz devreleri ise pano da sigortalardan başlayarak en son noktada kullandığımız prize kadar uzanan tesisatlardır. Tüm prizlerde topraklama soketi olması, tesisat çekilirken son priz linyesine kadar topraklama hattının ulaştırılması önemlidir.
Tesisatlar sıva altı ve sıva üstü olarak ikiye ayrılır. Sıva üstü tesisatlar genelde bodrum kat, garaj, atölye, fabrika vb. nemli yerlerde kullanılır. Ancak hem görsel anlamda hem de açıkta ve dış etkilere maruz kalarak tehlike yaratabileceği değerlendirildiğinden günümüzde pek kullanılmamaktadır. Sıva altı tesisatlar ise bina yaşım aşamasında sıva yapılmadan önce sıvanın altında kalacak şekilde tesis edilir. Sıva altında tesisata ve projeye uygun şekilde, geçecek iletken kesitleriyle uyumlu borular tesis edilir. Ardından bu borular içerisinden iletkenler geçirilerek tesisat tamamlanabilir.
Tesisatlar da kullanılan malzemeler aşağıda ayrıntılarıyla bulunmaktadır;
– Sigorta; elektrik devrelerini fazla akım veya kısa devre durumlarına karşı korumaya yarayan cihazlardır. Tesisatta bulunan elektrikli cihazları ve bu cihazlara temas eden canlıları elektrik kazalarına karşı korumak için kullanılan sigortalar devreye seri bağlanır ve olası bir kaza durumunda enerjiyi keserek koruma görevini yerine getirir. Buşonlu sigorta, bıçaklı sigorta, otomatik sigorta gibi çeşitleri vardır. Anahtarlı otomatik sigortalar (W otomatlar) günümüzde en çok tercih edilen sigorta çeşididir. W otomatlar genellikle B ve C iplerinde üretilirler. Açma süreleri açısından birbirlerinden farklı olan sigortalar kullanılacak yüklere göre seçilmelidir. B tipi sigortalar genellikle aydınlatma, priz, kumanda devrelerinde, C tipi sigortalar ise genellikle transformatör, motor, füloresan lamba gibi endüktif yüklerin olduğu yerlerde kullanılır.
– PVC Borular; tesisatlar için kullanılan plastik borular sert termoplastik malzemelerden yapılmıştır. Tesisatlarda kullanılan plastik boruların kesitleri, projeye uygun olarak ve içlerinden geçecek iletken kesitlerine uygun olarak seçilmelidir. Borular 3 metrelik düz hatlar halinde bulunabileceği gibi rulolar halinde uzun mesafeler halinde de bulunabilinir. Plastik boruların kullanımında dönüş yapılması gereken noktalarda dirsek denilen ek parçaları kullanılır. Boruları sabitlemek için kroşeler kullanılır ve plastik borular anahtar veya buat kasalarında sonlandırılır.
– Spiral Borular, ya PVC plastik borular gibi sert ve dayanıklı plastik maddelerden ya da metal maddelerden üretilmiş, elektrik tesisatının çok kıvrımlı olması gereken yerlerde kullanılan borulardır. Günümüzde metalden yapılan çeşitleri yerine plastik olanları çok daha geniş bir kullanım alanları bulmaktadır. PVC borular gibi çeşitli kesitlerde bulunabilir.
– Antigron (Nemli Yer) Tesisat Malzemeleri; Nemli yerlerde kullanılan ürünler normal yerlerde kullanılacak ürünlere göre farklı özelliklere sahiptir, en önemli özellikleri nem ve gazların bu ürünlerin içlerine girmesini engelleyecek şekilde üretilmeleridir. Tesisatta kullanılan anahtar, priz, buat, lamba armatürleri gibi birçok ürünün antigron olarak üretilmiş olanları günümüzde temin edilebilir.
– Priz; elektrik cihazlarına fişler aracılığı ile tesisattan enerji almaya yarayan araçlardır. Fişlerin bağlanıp enerji alacakları kontaklar yanmaz özelliklerde PVC veya porselen malzemeler içinde olup, prizlerin dış yüzeyleri sert PVC, bakalit gibi malzemelerden üretilir. Sıva altı, sıva üstü, topraklı-topraksız, antigron, üç fazlı gibi çok tercih edilen çeşitlerin yanında, telefon, data, müzik sistemi, çocuk korumalı, Ups prizler, Tv prizi gibi çok sayıda çeşitleri veya bu çeşitlerden birkaç tanesini yapısında barındıran grup prizler günümüzde kullanılmaktadır.
– Fiş; bir cihazda ki iletkenleri, prizlerde ki kontaklar aracılığı ile elektrik tesisi iletkenlerine bağlamak veya ayırmak için kullanılan araçlardır. Yapılarına göre, topraklı, topraksız, üç fazlı, telefon prizi gibi birçok çeşidi bulunmaktadır. Enerji alış şekillerine göre erkek fiş ve dişi fiş olmak üzere iki çeşittir.
– Klemensler, birden çok iletkeni birbirine bağlamak için kullanılan araçlardır. Avize uçları, buatlar gibi yerlerde genellikler sıra klemens kullanılır. İletken kısımlar pirinçten, yalıtkan kısımlar plastik, bakarit gibi malzemelerden yapılır. Sabit tesislerde küçük iletken çaplı(0,75-1 mm²) iletkenler için dış yüzeyi yalıtkan olup, iç yüzeyi bakırla kaplanan çekil spirallerden oluşmaktadır. İletkenler klemens içine itilip, klemens döndürülünce bağlantı yapılmış olur, iletkenler çıkartılmak istenirse klemens ters yönde döndürülür ve iletken çekilir. Panolarda raylar üzerinde sıralı olarak monte edilip, birbirinden ayrı konumlarda bulunan iletkenlerin kontak yapmadan emniyetli biçimde bağlantılarında kullanılan klemenslere ray klemens denilir. Kullanım amaçlarına göre toprak klemensi, nötr klemensi, sigortalı klemens gibi çeşitleri vardır. Baralardan uç çıkartmak için kullanılan bara klemensleri genellikle panolarda toprak ve nötr bağlantılarında kullanılır. U klemensler, tamamıyla iletken olup, iletkenler içerisine yerleştirildiğinde vidası sıkılarak sabitlenen klemenslerdir. Temas yüzeyi fazla olmakla birlikte genellikle topraklama iletkenlerinin bağlantılarında kullanılırlar.
– Kablo Pabuçları; çok telli ve kalın kesitli iletkenlerin şalter/sigorta uçlarına, cihaz terminallerine bağlantıları kullanım açısından zor olmakla birlikte gevşek bağlantı veya tüm tellerin temas etmemesi gibi durumlar ilerleyen zamanlarda ısınma ve ark gibi sorunlar yaratabileceği için bağlantılarda kablo pabuçları kullanılmaktadır.
– Lambalar, enerji enerjisi ısı enerjisine dönüştüren araçlardır. Akkor flamanlı, füloresan, cıva buharlı, sodyum buharlı, metal buharlı, halojen, neon, led lambalar olmak üzere çeşitleri vardır. Bu ampullerden en çok kullanılan akkor flamanlı ve fluoresant ampullerdir.
